Dolaşım
Dolaşım
Kan
Dolaşım sisteminin görevlerinden biri de; hücrelere gerekli olan besin ve oksijeni taşıyıp, hücrelerde meydana gelen metabolizma artıklarını da böbrek ve akciğere taşımaktır.
Kan; beyaz kan hücreleri (akyuvar), kırmızı kan hücreleri (alyuvar), kan pulcukları (trombosit) ve plazmadan meydana gelir. Plazma; kan hücrelerinin içinde bulundukları sıvıdır.
Plazma içindeki birçok madde kan ile taşınır. Bu maddeler şöyledir;
- Organlardan gelen karbondioksit akciğerlere taşınır.
- Sindirim olayı sonucu meydana gelen maddeler ince bağırsaktan diğer organlara taşınır.
- Karaciğerde üretilen üre böbreklere taşınır.
Beyaz kan hücreleri, vücudun bağışıklık sisteminin önemli yapılarından biridir. Bağışıklık sistemi sayesinde mikroorganizmalara karşı vücudumuz korunur. Beyaz kan hücreleri çekirdeğe sahiptirler.
Kan pulcuklarınıngörevi kanın pıhtılaşmasını sağlamaktır. Kan pulcukları hücreleri çekirdeksizdir.
Kırmızı kan hücreleri, akciğerlerden gelen oksijenin diğer organlara taşınmasını sağlarlar.
Kalp
Kalp kanın vücutta dolaşmasını sağlayan bir pompa gibi çalışır. Kalp kaslardan meydana gelen bir organdır.
Kalbe kan getiren damarlara toplardamar denir. Kalbe gelen kan, sağ kulakçığa girer. Sağ kulakçığın kasılmasıyla kan sağ karıncığa geçer. Sağ karıncığın kasılmasıyla kan akciğer atardamarı ile akciğerlere pompalanır. Kan, akciğerlerde karbondioksiti bırakıp oksijeni alarak temizlenir.
Akciğerlerden gelen temiz kan kalbe geri dönerek sol kulakçığa girer. Sol kulakçığın kasılmasıyla kan sol karıncığa pompalanır. Buradan vücudun en büyük atardamarı olan aorta geçerek vücudun tüm hücrelerine dağıtılır.
Kalpte bulunan kapakçıklar kanın tek yönlü akışına olanak verir.
Kalbin sağı ve solu, kanı farklı yerlere pompalar. Kalbin sağ tarafı dokulardan gelen kanı akciğerlere gönderir. Kalbin sol tarafı ise akciğerlerden gelen kanı bütün vücuda pompalar.
Aşağıdaki şekil kalbin yapısını göstermektedir.
Kan Damarları
Kalbin pompaladığı kanın vücuttaki organlara taşınması kan damarları ile sağlanır. Kan damarları;
atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar olmak üzere üç grupta toplanır.
Kalbe kan getiren damarlar toplardamarlar, kalpten kan götüren damarlar ise atardamarladır.
Atardamarlar kalın, kaslı çepere sahiptirler. Böylece kan basıncı ile gerilebilir ve sonra eski şekline geri dönebilirler. Atardamarlar yüksek basınca dayanabilirler.
Toplardamarların duvarları incedir. Çünkü basınç atardamarlara göre çok düşüktür. Çoğu
toplardamarın içinde bulunan kapakçıklar, kanın kalbe doğru tek yönde gitmesini sağlar.
Kılcal damarlar; toplardamarlarla atardamarlar arasında bulunur. Kılcal damarlar çok ince ve dardır. Kılcal damarlarda, kandaki besin ve oksijen hücrelere geçerken, hücrelerdeki atık maddelerde (örneğin; karbondioksit ) kana geçer.